Sky News: Pse Krimea është kaq e rëndësishme për Rusinë dhe Ukrainën

UKRAINË- Gadishulli strategjik i Krimesë është vendimtar në përpjekjet e udhëhequra nga SHBA për t'i dhënë fund luftës së Rusisë në Ukrainë. Gadishulli, i cili u aneksua ilegalisht nga Rusia në vitin 2014, ka qenë prej kohësh i lakmuar nga Moska, e cila dëshiron që Ukraina të dorëzojë zyrtarisht territorin si pjesë e një marrëveshjeje paqeje.

Volodymyr Zelenskyy e ka hedhur poshtë këtë në shumë raste, duke thënë se dorëzimi zyrtar i tokës ka qenë gjithmonë një vijë e kuqe dhe bie ndesh me kushtetutën e Kievit. Por ai përballet me presion në rritje nga presidenti i SHBA-së, Donald Trump, i cili u tha gazetarëve se mendon se lideri ukrainas është gati të heqë dorë nga gadishulli. Kjo vjen pasi Trump akuzoi Zelenskyy për zgjatjen e fushës së vrasjes pasi ai u tërhoq nga një marrëveshje e propozuar.

Në 2013-14, një kryengritje popullore pushtoi Ukrainën për disa javë, duke detyruar përfundimisht presidentin pro-Moskë Viktor Janukoviç të largohej nga detyra. Ndërsa Ukraina ishte në trazira, Vladimir Putin shfrytëzoi rastin për të dërguar trupa për të pushtuar Krimenë, një gadishull në formë diamanti në Detin e Zi.

Ato trupa mbërritën në Krime me uniforma pa shenja dhe Putin shpejt thirri një votim për bashkimin me Rusinë që Ukraina dhe Perëndimi e quajtën si të paligjshëm. Aneksimi i paligjshëm i Moskës më 18 mars 2014 u njoh ndërkombëtarisht vetëm nga disa vende, duke përfshirë Korenë e Veriut dhe Sudanin.

Në Rusi, ajo ndezi një valë patriotizmi dhe "Krym nash" që do të thotë "Krimea është e jona" u bë një thirrje tubuese. Putin e ka quajtur Krimenë “një vend të shenjtë” dhe ka ndjekur penalisht njerëz që argumentojnë publikisht se është pjesë e Ukrainës.

Pse është e rëndësishme?

Rusia ka shpenzuar shekuj duke luftuar për Krimenë. Ai u transferua nga Rusia në Ukrainë në 1954 nga udhëheqësi sovjetik Nikita Hrushovi, kur të dy ishin pjesë e BRSS. Në vitin 1991, kur Bashkimi Sovjetik u shemb, gadishulli u bë pjesë e Ukrainës së pavarur. Në kohën kur Rusia e pushtoi, Krimea ishte pjesë e Ukrainës për 60 vjet dhe ishte bërë pjesë e identitetit të vendit.

Zelenskyy është zotuar se Rusia nuk do të jetë në gjendje të vjedhë gadishullin. Për të dyja palët, Krimea është çelësi për kontrollin e aktiviteteve në Detin e Zi, i cili është një korridor kritik për drithërat dhe mallrat e tjera në botë.

Çfarë roli luan Krimea në luftë?

Përpara pushtimit të plotë të Rusisë në shkurt 2022, Moska vendosi trupa dhe armë në Krime, duke lejuar forcat e saj të kapnin shpejt pjesë të mëdha të Ukrainës jugore në javët e para të luftës. Gadishulli shpejt u bë një fushë beteje, me Ukrainën që nisi sulme me dronë dhe e bombardoi atë në përpjekje për të hequr kontrollin e Moskës në territor.

Sulmet kishin në shënjestër flotën ruse të Detit të Zi, si dhe depot e municioneve, fushat ajrore dhe asetin e çmuar të Putinit, Urën e Kerçit që lidh Krimenë me Rusinë e cila u godit në tetor 2022 dhe përsëri në korrik 2023. Sipas sondazheve të fundit, publiku ukrainas në masë të madhe pranon se toka duhet të cedohet si pjesë e çdo marrëveshjeje që i jep fund luftës, sepse nuk ka asnjë mënyrë për ta rimarrë atë ushtarakisht.

Por disa në Ukrainë mendojnë se dhënia e tokës do të ishte vetëm e përkohshme. Ndryshe nga një koncesion territorial, një dorëzim formal i Krimesë do ta bënte pothuajse të pamundur për Ukrainën që të rifitonte gadishullin përsëri në të ardhmen.

Është e paqartë nëse marrëveshja e paqes e Trump do të përfshinte njohjen zyrtare të Krimesë nga SHBA si ruse, por në një intervistë me revistën Time të premten, udhëheqësi amerikan tha se Krimeja do të qëndrojë me Rusinë.

Ai shtoi: “Zelenskyy e kupton këtë dhe të gjithë e kuptojnë se ka qenë me ta për një kohë të gjatë”.

Çfarë mendojnë njerëzit që jetojnë atje?

Para luftës, rreth dy milionë njerëz jetonin në Krime. Rreth 12% e tyre ishin tatarë, indigjenë turqishtfolës. Grupe të mëdha tartarësh u dëbuan nga Krimea nga udhëheqësi sovjetik Josef Stalin në fund të Luftës së Dytë Botërore për bashkëpunim të dyshuar me nazistët.

Që nga fillimi i luftës në Ukrainë, disa tatarë të Krimesë janë bashkuar me forcat e armatosura të Ukrainës, duke shërbyer në Batalionin e Krimesë -një njësi vullnetare që përbëhet kryesisht nga tatarët e Krimesë dhe u formua pas pushtimit të Rusisë në vitin 2014.

Megjithatë, një pjesë e madhe e demografisë që aktualisht jeton në Krime është ruse. Që nga viti 2014, deri në 800,000 rusë janë shpërngulur në gadishull dhe rreth 100,000 ukrainas janë larguar, raportoi Unioni ukrainas i Helsinkit për të Drejtat e Njeriut në 2023. Përfaqësuesi i përhershëm i Zelenskyy për Krimenë tha gjithashtu në vitin 2023 se nga 500,000 deri në 800,000 rusë ishin zhvendosur që nga aneksimi i saj./Sky News