"Pa institucione të pavarura të drejtësisë, nuk ka drejtësi të pavarur!" Gonzato: Lufta e korrupsionit dhe krimit të organizuar, thelbësore për anëtarësimin

TIRANA- Qendra për Studimin e Demokracisë dhe Qeverisjes prezantoi sot gjetjet e studimit të saj të ri mbi punën e Prokurorisë së Posaçme dhe Gjykatave të Posaçme kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar. Me anë të një postimi në faqen zyrtare të zyrës së BE në Tiranë, thuhet se unioni do të vazhdojë të mbështesë SPAK-un dhe pavarësinë e sistemit të drejtësisë shqiptare.

Gjithashtu shkruhet se ambasadori i BE-së, në Tiranë, Silvio Gonzato tha se lufta e korrupsionit dhe krimit të organizuar është në thelb të procesit të anëtarësimit dhe një nga objektivat kryesore të reformës në drejtësi. Ai ka shtuar se krijimi i SPAK-ut ishte një gur themeli në këtë reformë. Sipas Gonzatos, BE-ja do të vazhdojë të mbështesë SPAK-un dhe ta ndihmojë atë të përmirësojë vazhdimisht performancën e tij.

FJALA E PLOTË E AMBASADORIT SILVIO GONZATO:

Mendoj se vlera e këtyre  aktiviteteve dhe gjithashtu këtyre studimeve është pikërisht për t’i dhënë shoqërisë civile rolin që duhet të luajë në një demokraci. Kjo do të thotë që t’i bëjmë institucionet përgjegjëse, por edhe të matim pulsin e perceptimit publik për disa çështje thelbësore, si edhe të parashtrojmë rekomandime që padyshim autoritetet dhe politikanët duhet t’i marrin në konsideratë.

Unë e mirëpres vërtet rolin e shoqërisë civile në vlerësimin e performancës së institucioneve kombëtare dhe mbajtjen e tyre të përgjegjshme.

Lufta ndaj korrupsionit dhe krimit të organizuar është në thelb të forcimit të shtetit ligjor dhe një objektiv vendimtar për vendet në procesin e zgjerimit. Është një përpjekje komplekse dhe sfiduese dhe kërkon një qasje gjithëpërfshirëse.

Krijimi i SPAK-ut si një strukturë më vete për hetimin, ndjekjen penale dhe gjykimin e çështjeve të korrupsionit dhe krimit të organizuar ka qenë sigurisht një gur themeli i këtij procesi. Ai u vendos dhe u krye nga Shqipëria si pjesë e një konsensusi të fortë politik dhe shoqëror. Qëllimi kryesor i krijimit të SPAK-ut ishte forcimi i integritetit, pavarësisë dhe efektivitetit të autoriteteve përgjegjëse për hetimin dhe gjykimin e rasteve të korrupsionit dhe krimit të organizuar në nivele të larta.

Ky objektiv pasqyrohet në të gjitha dispozitat dhe garancitë kushtetuese dhe ligjore që janë futur nga reforma në drejtësi. Efektiviteti arrihet përmes një procesi në rritje. Dispozitat ligjore, natyrisht, ofrojnë bazat, por më pas ju duhet të ndërtoni ekspertizën dhe të zhvilloni mjetet. Kështu që duhet kohë. Dhe që nga fillimi i rishikimit të sistemit të drejtësisë, BE-ja ka mbështetur krijimin e një SPAK-u të fortë dhe të pavarur. Dhe ne e bëmë këtë së bashku me partnerët tanë amerikanë, në përputhje me parimet themelore që mbështesin reformën.

SPAK deri tani ka treguar rezultate inkurajuese. Hetimet e SPAK-ut kanë rezultuar me dënimin e disa zyrtarëve të lartë. SPAK-u ka përdorur sistematikisht hetime financiare, sipas parimit të ndjekjes së parave. Si rezultat, konfiskimi i pasurive është përmirësuar. Po ashtu, Zyra e Prokurorisë Speciale ka zhvilluar një bashkëpunim solid me homologët e saj ndërkombëtarë, përfshirë BE-në.

Ky progres është vërejtur edhe nga qytetarët shqiptarë, besimi i të cilit tek institucionet e drejtësisë është rritur së fundmi.

Rruga drejt krijimit të një institucioni të ri si SPAK, me një mandat shumë kompleks dhe sfidues, nuk ka qenë gjithmonë dhe nuk është ende e lehtë dhe e thjeshtë. Si çdo institucion i ri, ai kishte nevojë për kohë për të arritur shpejtësinë e vërtetë. SPAK-ut i është dashur të përballet me trashëgiminë e kulturës së mosndëshkimit në vend. Dhe për shkak të vetë natyrës së punës së tij për hetimin e rasteve të korrupsionit të profilit të lartë, është vendosur gjithnjë e më shumë në qendër të vëmendjes. Por kurrsesi nuk është i vetmi aktor dhe faktor në luftën kundër korrupsionit.

Disa nga sfidat me të cilat po përballet SPAK-u janë identifikuar qartë në raportin e shqyrtimit të legjislacionit të BE-së dhe në raportin e Sundimit të Ligjit për Shqipërinë, i cili u publikua korrikun e kaluar. Këto sfida janë, për shembull, nevoja për të rritur burimet njerëzore dhe kapacitetet operacionale. Nevoja për angazhimin e mjeteve më të sofistikuara hetimore. Nevoja për rritjen e mëtejshme të kapaciteteve hetimore të Byrosë Kombëtare të Hetimit, si pjesë përbërëse e SPAK-ut. Dhe, një sfidë tjetër kyçe është numri i ulët i referimeve që institucionet e tjera shtetërore i ofrojnë SPAK-ut, çka do t’i mundësonte nisjen e hetimeve dhe përfundimin e tyre me sukses.

BE-ja do të vazhdojë të qëndrojë pranë këtij institucioni për t’i mundësuar atij ushtrimin e mandatit. Dhe kjo do të thotë gjithashtu se ne do të vazhdojmë ta mbështesim SPAK-un për të kapërcyer disa nga sfidat me të cilat është përballur. Dhe duke i njohur këto sfida, do të doja gjithashtu të theksoja se kur vlerësohen përpjekjet e përgjithshme të vendit në luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar, është gjithashtu shumë e rëndësishme të kihet parasysh se SPAK është vetëm një pjesë, ose një pjesë shumë e rëndësishme e arsenalit të përgjithshëm të vendit për të luftuar korrupsionin dhe krimin e organizuar.

Përvoja e vendeve anëtare të BE-së sigurisht është se luftimi i një fenomeni të tillë të përhapur duhet të jetë një përpjekje mbarëkombëtare dhe shoqërore, me një fokus afatgjatë te parandalimi dhe trajtimi i dobësive strukturore në sistem që e ekspozojnë atë ndaj korrupsionit sistemik.

Vetëm represioni nuk do ta zgjidhë problemin. Dhe kjo është arsyeja pse, në raportin tonë zyrtar, BE-ja thekson fuqimisht nevojën që institucionet shqiptare të bëjnë më shumë për parandalimin, si përmirësimi i kuadrit ligjor për parandalimin e korrupsionit dhe përmirësimi i koordinimit ndërmjet institucioneve përgjegjëse për parandalimin e korrupsionit dhe strukturave përkatëse të zbatimit të ligjit.

Për të marrë masa konkrete parandaluese në sektorët më të cenueshëm ndaj korrupsionit, ku masat kundër korrupsionit kanë pasur deri tani një ndikim të kufizuar, dhe listoj këtu infrastrukturën publike, kadastrën dhe të drejtat pronësore, doganat, administratën tatimore, arsimin, shëndetësinë, prokurimet publike, partneritetet publik-privat, etj.

Në këtë kontekst, shpresoj që në punën e vazhdueshme të Komisionit të posaçëm parlamentar për Shqipërinë 2030, të gjithë palët e interesuara të shfrytëzojnë rastin të fokusohen në këto masa parandaluese – ka shumë që mund të bëhet në këtë fushë, bazuar në prova dhe prova dhe konsultim i gjerë.

Pra, për të përfunduar pjesën time, reforma në drejtësi ishte vendimtare për të hapur derën për negociatat e anëtarësimit në BE për Shqipërinë. Për këto arsye, Bashkimi Evropian do të vazhdojë me mbështetjen e tij të fuqishme për pavarësinë e gjyqësorit, do të mbështesë vazhdimisht punën dhe angazhimin e SPAK-ut për ta ndihmuar këtë institucion për përmbushjen e mandatit të tij dhe në përgjithësi, do të vazhdojë të mbështesë konsolidimin e reformës në drejtësi 2016 në Shqipëri, duke u siguruar që ajo të jetë e pakthyeshme.

Pa institucione të pavarura të drejtësisë, nuk ka drejtësi të pavarur. Kriteret si përgjegjshmëria dhe transparenca nuk mund të përdoren me koston e pavarësisë së tyre dhe mendoj se ka mekanizma të brendshëm, që institucionet e drejtësisë t’i rrisin këto dy cilësi.

Dhe unë e di që në Raportin tonë të Progresit ose Raportin e Shqyrtimit të Legjislacionit, flasim për Parlamentin që të ushtrojë rolin e tij në mënyrë më adekuate, por kjo nuk ishte menduar të formulohej si ndryshim i kontrolleve dhe balancave aktuale ose ndryshimi i hierarkisë midis institucioneve të ndryshme. Ato synojnë thjesht të inkurajojnë Parlamentin që të ndjekë seriozisht ato diskutime që ai ka rregullisht me institucionet e pavarura të drejtësisë dhe institucione të tjera, dhe të ndjekë rekomandimet e bëra në raportet e këtyre institucioneve, duke marrë masat që nevojiten, duke përfshirë edhe masat buxhetore.

Dhe së fundi, kur bëhet fjalë për një aspekt të rëndësishëm të reformës ishte përfshirja e përfaqësuesve të shoqërisë civile në institucionet e pavarura të drejtësisë dhe aty desha vetëm të përmend disa komente që janë bërë në raportin për Sundimit të Ligjit të publikuar në korrik, ku në lidhje me anëtarët jo magjistratë kemi konstatuar se ka ende mangësi për shembull, në kontrollet e historikut dhe verifikimin e aseteve në krahasim me anëtarët magjistratë dhe se për rrjedhojë, kjo ka rezultuar në mungesë transparence, ndoshta edhe mungesë meritokracie në proces, kështu që patjetër që ka vend për përmirësim.

be