Zgjedhjet e 11 majit/ Raporti i OSBE/ODIHR: Pavarësia e medias dhe diversiteti ndikohet nga pronësia dhe interesat e pronarëve

foto ilustruese

TIRANË- Misioni i OSBE/ODIHR ka publikuar një raport lidhur me zgjedhjet parlamentare që do të zhvillohen më 11 maj. Raporti përfshin periudhën 1-21 prill 2025. Në raport thuhet se kuadri ligjor mbron lirinë e shprehjes, megjithëse shpifja mbetet e kriminalizuar dhe rastet civile dhe penale të shpifjes kundër gazetarëve vazhdojnë.

OSBE shprehet se pavarësia e medias dhe diversiteti në raportim ndikohet nga një përqendrim në pronësinë e medias dhe një varësi e pronarëve nga tenderët publikë për interesat e tyre më të gjera të biznesit. Gjithashtu përmendet se ekzistojnë shqetësime lidhur me pavarësinë e bordeve menaxhuese të rregullatorit të transmetimit dhe transmetuesit publik.

Në raport thuhet se Kodi Zgjedhor u siguron partive që fituan mbi 20 përqind të mandateve në zgjedhjet e mëparshme dy herë më shumë mbulim lajmesh sesa partitë e tjera parlamentare konkurruese.

Komisioni i Ankesave dhe Sanksioneve (KSHC) shërben si organi i shkallës së parë për ankimimin ndaj vendimeve të KQZ-së dhe komisioneve të niveleve më të ulëta, të cilat mund të ankimohen në shkallën përfundimtare në Kolegjin Zgjedhor të Gjykatës së Apelit Tiranë.

Subjektet zgjedhore kanë tre ditë kohë për të ankimuar, me përjashtim të rezultateve zgjedhore për të cilat afati është pesë ditë. Palët e treta me interes të ligjshëm mund të bëjnë ankim administrativ. Struktura e Posaçme kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar krijoi një grup pune për hetimin e krimeve të caktuara zgjedhore dhe një platformë online për raportimin publik.

PJESË NGA RAPORTI: 

Mungesa e qëndrueshmërisë financiare për shumë media, e shkaktuar nga rënia e të ardhurave nga reklamat dhe modelet e pazhvilluara alternative të biznesit, ndikon në pavarësinë dhe diversitetin e medias dhe raportimit. Varësia nga financimi jotransparent nga interesat e biznesit, shpesh i varur nga tenderët publikë, ndikon në rolin mbikëqyrës të medias përballë pushtetit politik. Përveç kësaj, një përqendrim në pronësinë e medias 40 minon më tej pluralitetin e burimeve të lajmeve.

Sipas bashkëbiseduesve të MVZ-së të ODIHR-it, gazetarët përballen me ndërhyrje në pavarësinë editoriale dhe praktikojnë autocensurën. Për më tepër, grupet e avokimit të medias raportojnë një numër sulmesh verbale dhe fizike kundër gazetarëve. Disa media të themeluara nga shoqëria civile dhe të financuara nga donatorët ofrojnë gazetari investigative dhe me interes publik, por janë prekur nga shkurtimet e fundit në financimin ndërkombëtar.

Në përgjithësi, Kushtetuta dhe legjislacioni sigurojnë mbrojtjen e lirisë së shprehjes. Megjithatë, pavarësisht rekomandimeve të mëparshme të ODIHR-it, shpifja mbetet një vepër penale dhe ka pasur një numër të konsiderueshëm çështjesh shpifjesh penale dhe civile, duke përfshirë çështjet gjyqësore strategjike kundër pjesëmarrjes publike (SLAPP), kundër gazetarëve.42 Procedura e emërimit dypartiak si të Bordit të Autoritetit të Medias Audio-vizuale (AMA) ashtu edhe nga Bordi i Transmetuesit Publik të Radios Shqiptare është kritikuar. shumë bashkëbisedues të MVZ-së të ODIHR-it nuk e sigurojnë në mënyrë adekuate pavarësinë. 

Kodi Zgjedhor u siguron partive që fitojnë mbi 20 për qind të mandateve në zgjedhjet e mëparshme parlamentare me dy herë më shumë mbulim në lajme sesa partitë e tjera parlamentare. Mbulimi i partive joparlamentare është në diskrecionin e transmetuesve, por nuk mund të kalojë mbulimin e ofruar për partitë parlamentare me më pak se 20 për qind të vendeve. Partitë politike kanë të drejtën e transmetimit falas për reklamat politike dhe të drejtën për të blerë kohë reklamimi në kushte të caktuara.  AMA filloi një monitorim vetëm sasior të 29 transmetuesve më 11 prill dhe raporton çdo ditë në KQZ. KQZ-ja mund të vendosë korrigjime të shkeljeve ose sanksione administrative.

Më 8 prill, MVZ-ja e ODIHR-it filloi monitorimin e katër stacioneve televizive dhe tre mediave të lajmeve në internet. Mediat e monitoruara janë RTSH, TV Klan, Top Channel dhe A2 CNN, si dhe panorama.al, lapsi.al dhe reporter.al.

XI. ZGJIDHJA E MOSMARRVESHJEVE ZGJEDHORE

Kuadri ligjor për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve zgjedhore përfshin procedura administrative të ndjekura nga mundësia për ankim gjyqësor. Ankesat duhet të parashtrohen brenda tre ditëve nga marrja e vendimit, me përjashtim të ankesave që lidhen me rezultatet e zgjedhjeve, të cilat kanë një afat prej pesë ditësh, dhe ato që kanë të bëjnë me dizajnin e fletëvotimit të cilat duhet të depozitohen brenda 24 orëve. Vëzhguesit mund të apelojnë vetëm refuzimin e akreditimit të tyre, ndërsa votuesit mund të kundërshtojnë përjashtimin e tyre nga lista e zgjedhësve vetëm përmes Gjykatës së Qarkut. Megjithatë, palët e treta që demonstrojnë një interes legjitim, duke përfshirë organizatat e shoqërisë civile, mund të bëjnë gjithashtu ankime administrative.

Komisioni i Ankesave dhe Sanksioneve shqyrton të gjitha ankesat kundër vendimeve të KQZ-së dhe KZAZ-së në shkallë të parë, përfshirë ato që kundërshtojnë rezultatet ose vlefshmërinë e zgjedhjeve. Ajo ka dy ditë për të vendosur për ankesat, përveç atyre që kanë të bëjnë me rezultatet e zgjedhjeve, për të cilat afati është 10 ditë. KSHC-ja vendos edhe sanksione me kërkesë të KQZ-së. Të gjitha lëndët shqyrtohen në seancë publike, me pjesëmarrjen e palëve të përfshira në të gjitha fazat e procedurës. Që nga data 21 prill, KSHC ka shqyrtuar 13 ankesa kundër vendimeve të KQZ-së, të lidhura ndër të tjera me hartimin e fletëve të votimit dhe aktivitete të caktuara të ndaluara, dhe një kundër një vendimi të KZAZ-së. Pranoi ankesën në tre raste, rrëzoi dy vendime të KQZ-së dhe tre janë ende në shqyrtim. Pjesa e mbetur u refuzua.

Kolegji Zgjedhor i Gjykatës Administrative të Apelit Tiranë (Kolegji Zgjedhor) shërben si autoriteti më i lartë për gjykimin e mosmarrëveshjeve të lidhura me zgjedhjet. 45 Vetëm subjektet zgjedhore mund të ankimojnë vendimet e KSHC-së në Kolegjin Zgjedhor; ankesat duhet të dorëzohen brenda pesë ditëve dhe të shqyrtohen brenda 10 ditëve. Palët e tjera duhet të ndjekin procedurat standarde administrative dhe mund të ankohen në Gjykatën Administrative të Tiranës. Ankesat për regjistrimin e kandidatëve ose vendimet e nxjerra nga Komisioni Rregullativ i KQZ-së mund të paraqiten drejtpërdrejt në Kolegjin Zgjedhor. 46 Më 21 prill, Kolegji Zgjedhor kishte gjykuar dhe rrëzuar tre ankesa në lidhje me regjistrimin e partive politike, dizajnin e fletëvotimeve dhe përdorimin e pajisjeve elektronike të votimit dhe numërimit. Seancat e Kolegjit Zgjedhor janë publike dhe vendimi duhet të motivohet dhe të publikohet në faqen e Gjykatës së Apelit Tiranë.

Kodi Zgjedhor parashikon një gamë të gjerë kundërvajtjesh administrative, të cilat KQZ-ja mund t'i hetojë sipas detyrës zyrtare ose pas raporteve të denoncimeve të depozituara përmes një portali të dedikuar online. Kodi Penal përcakton 15 vepra penale të lidhura me zgjedhjet, ku shumica janë në kompetencë të Prokurorit të Përgjithshëm. SPAK ka juridiksion për rastet e korrupsionit zgjedhor të kryera nga kategori të caktuara zyrtarësh të nivelit të lartë publik ose çështjet e lidhura me krimin e organizuar. Për herë të parë, SPAK ka krijuar një task forcë hetimore dhe ka hapur një platformë online për kallëzimin e veprave penale. Një protokoll koordinimi ndërmjet SPAK-ut, KQZ-së dhe Prokurorisë së Përgjithshme lehtëson shkëmbimin e informacionit për krimet zgjedhore.

raporti i osbe odihr per 11 majin