"Na kushtoi lot dhe gjak"/ Kërcënimi i Trump për Kanalin e Panamasë rikthen të kaluarën imperialiste të SHBA-së, ekspertët: Marrëdhëniet rajonale në rrezik!

Kanali i Panamasë

SHBA - Kur Presidenti i SHBA Donald Trump kërcënoi se do të "marrë përsëri" Kanalin e Panamasë në fjalimin e tij të inaugurimit javën e kaluar, panamezëve iu kujtua imperializmi amerikan i dikurshëm. Për pjesën më të madhe të shekullit të 20-të, Panamaja u nda fizikisht në dy pjesë nga Zona e Kanalit të kontrolluar nga SHBA, e cila kalonte në mes të vendit të Amerikës Qendrore.

Falë diplomacisë panameze, lëvizjes ndërkombëtare të dekolonizimit dhe interesit amerikan në rënie, SHBA, nën presidentin e ndjerë Jimmy Carter, ranë dakord në vitin 1977 që t'ia linin plotësisht kanalin Panamasë deri në fund të shekullit. Nën kontrollin panamez, rruga ujore është zgjeruar dhe efikasiteti i saj është përmirësuar shumë. Kanali trajton rreth 5% të tregtisë detare në botë dhe SHBA është përdoruesi i tij më i madh në një farë mase.

Në një mesazh të krijuar qartësisht për t'iu drejtuar bazës së tij të krahut të djathtë, Trump ka kërcënuar se do të rivendosë epërsinë mbi kanalin, i cili u ndërtua nga SHBA midis viteve 1903 dhe 1914. Ai gjithashtu është zotuar të pushtojë Grenlandën, një territor autonom danez.

"Amerika do të rimarrë vendin e saj të merituar si kombi më i madh, më i fuqishëm, më i respektuar në tokë, duke frymëzuar frikën dhe admirimin e të gjithë botës," tha ai në fjalimin e tij të inaugurimit të hënën e kaluar si një parathënie për fjalët e tij për Kanalin e Panamasë.

Presidenti aktual i SHBA vazhdoi duke e përshkruar vendimin e Carter për të dorëzuar kanalin si një "marrëzi", përpara se të pretendonte në mënyrë të rreme se Panamaja ka thyer premtimin e saj për të mbajtur neutrale pikëkalimin e rëndësishëm tregtar.

“Kina po operon në Kanalin e Panamasë. Dhe ne nuk ia dhamë Kinës. Ne ia dhamë atë Panamasë dhe po e marrim përsëri”, tha Trump në atë që ekspertët e kanë quajtur një akuzë të pabazuar kundër Pekinit.

Presidenti i Panamasë, José Raul Mulino, ka përsëritur se Kanali i Panamasë është vetëm i vendit të tij.

"Është e pamundur, nuk mund të negocioj," tha ai të enjten, pak përpara një vizite në vendin e tij nga Sekretari i ri i Shtetit i SHBA-së, Marco Rubio. "Kanali i përket Panamasë."

'Pjesë e asaj që jemi'

Retorika agresive e Trump sigurisht që ka tronditur panamezët, mendjet e të cilëve janë tronditur në vitet kur prania e SHBA-së ishte e madhe mbi vendin e tyre.

Marixa Lasso, një historiane panameze dhe autore e Erased: The Untold Story of the Panama Canal, u rrit duke u dashur të kalonte Zonën e Kanalit për të udhëtuar nga shtëpia e saj në plazh.

Ndihej si një “vend i ndryshëm” në mes të vendit të saj, tha ajo për Euronews.

“Zona e Kanalit ishte një enklavë koloniale në mes të Panamasë, afër qytetit të Panamasë dhe Kolonit. Ishte një hapësirë ​​në të cilën panamezët mund të kalonin – por, nëse nuk ftoheshin, ata nuk mund të hynin në shumicën e vendeve apo ndonjë prej atraksioneve të saj,” tha ajo.

“Ajo kishte një forcë policore amerikane dhe drejtohej nga ligji amerikan. Kështu që ndihej si një vend i ndryshëm pikërisht aty, mes dy qyteteve më të rëndësishme të Panamasë. E cila sigurisht çoi në tensione.”

Frustrimi nga kontrolli i SHBA-së mbi Zonën e Kanalit çoi në protesta në shkallë të gjerë në vitin 1964. Gjatë trazirave, dhjetëra njerëz vdiqën, shumica e të cilëve ishin studentë panamezë.

Duke reflektuar se çfarë do të thotë kanali për panamezët, Lasso foli për gëzimin e vendit për rikuperimin e një pjese integrale të identitetit të tij, një rrugë tregtare, origjina e së cilës daton në shekullin e 16-të.

“Kjo është pjesë e asaj që jemi – kjo lidhje strategjike me dy oqeane. Në shekullin e 20-të, kjo na u hoq. Dhe ka një krenari të madhe për ta rikuperuar atë, duke përdorur negociatat, marrëdhëniet ndërkombëtare dhe protestat për ta bërë atë enklavë koloniale të largohet dhe të rimarrë rrugën e tranzitit, "tha Lasso.

Julie Greene, një historiane në Universitetin e Maryland-it, e cila gjithashtu ka shkruar gjerësisht për kanalin, tha se është e rëndësishme të kujtojmë se si SHBA-ja fitoi territorin në të cilin ndërtoi rrugën ujore.

Me mbështetjen amerikane, Panamaja fitoi pavarësinë e saj nga Kolumbia në vitin 1903. Duke ndjerë një mundësi, SHBA negocioi shpejt me pronarin e një kompanie franceze që kishte dështuar në mënyrë katastrofike në përpjekjet e saj për të ndërtuar një kanal të mëparshëm.

Traktati Hay-Bunau-Varilla që rezultoi i dha SHBA-së një seksion 50 milje me 10 milje të Panamasë, i cili e ndau vendin në gjysmë.

Siç vuri në dukje Greene, New York Times e përshkroi traktatin në atë kohë si një "turp kombëtar", duke thënë se do të ishte "një politikë e intrigës dhe agresionit të turpshëm" për të ndërtuar një rrugë ujore përtej isthmusit, edhe nëse do të përfitonte ekonomikisht vendin. duke i lejuar anijet amerikane të shmangin udhëtimin e gjatë dhe të rrezikshëm rreth majës së Amerikës së Jugut.

Ky portret negativ shpejt i la vendin një vizioni më pozitiv amerikan të kanalit, një i frymëzuar nga Theodore Roosevelt.

Në vitin 1906, Roosevelt u bë presidenti i parë në detyrë i SHBA që u largua nga vendi kur udhëtoi në Panama për të ekzaminuar veprat.

“Ai shkoi në një fushatë të shkëlqyer publiciteti. Ai vizitoi çdo pjesë të punimeve, i ndjekur nga një ushtri gazetarësh. Ai krijoi atë që unë e shoh si mitologji për kanalin. Se ishte një shembull i shkëlqyer i ekspertizës shkencore, teknologjike dhe mjekësore të SHBA-së. Dhe se ishte një dhuratë vetëmohuese për qytetërimin botëror”, tha Greene.

Rrotullimi i Roosevelt fshiu shfrytëzimin e punëtorëve, të cilët kryesisht vinin nga Inditë Perëndimore, dhe rolin domethënës që Panama luajti në projekt. Siç shpjegoi Lasso, 41 qytetet panameze të Zonës së Kanalit, të cilat u shpopulluan me urdhër të vitit 1912 të presidentit të atëhershëm të SHBA, William Howard Taft, u harruan gjithashtu.

Si Lasso ashtu edhe Greene vunë në dukje shtrembërimin e historisë nga Trump dhe përdorimin e gabuar të figurave gjatë fjalimit të tij inaugurues.

Presidenti amerikan tha se 38,000 jetë kanë humbur gjatë ndërtimit të kanalit.

"Rreth 5,000 njerëz vdiqën duke ndërtuar kanalin amerikan, nga të cilët 350 ishin amerikanë dhe 4,049 ishin punëtorë të Indianëve Perëndimorë, sipas të dhënave zyrtare të SHBA," tha Lasso. “Për më tepër, ne nuk mund të injorojmë se sa shumë sakrifikoi Panamaja për kanalin, kur humbi të gjitha tokat dhe qytetet e ndërtuara në rrugë.”

Greene, autori i Kutisë 25: Sekretet e Arkivit, Punëtorët e Karaibeve dhe Kanali i Panamasë, shpjegoi se sa i rrezikshëm ishte projekti i kanalit për punëtorët jo-amerikanë, të cilët u detyruan të jetonin veçmas nga bashkëmoshatarët e tyre amerikanë.

“Punëtorët e Karaibeve ishin më të ekspozuar ndaj sëmundjeve, ata ishin më të ekspozuar ndaj aksidenteve hekurudhore, ata ishin më të ekspozuar ndaj shpërthimeve të parakohshme të dinamitit. Ata flasin në dëshmitë e tyre, për shembull, se si 'mishi i njerëzve fluturoi në ajër si zogj atë ditë', tha ajo. "Jeta e tyre ishte jashtëzakonisht e vështirë."

Historiani shtoi se komentet e Trump për Panamanë janë të bazuara në diskursin e nisur nga Roosevelt.

“Me kalimin e viteve, kjo mitologji mendonte se kanali ishte një gjest ‘madhështor’ siç e quajti Trump, kjo dhuratë vetëmohuese për qytetërimin botëror. Ndërsa në fakt ishte imperializëm – dhe e vuri Republikën e Panamasë në një marrëdhënie nënshtrimi, gati neo-koloniale me SHBA-në për gati një shekull.”

Marrëdhëniet rajonale në rrezik

Fjalët e Trump rrezikojnë të kthejnë kohën prapa në marrëdhëniet SHBA-Amerika Latine, sipas Christopher Sabatini, një bashkëpunëtor i lartë në Chatham House, një institut me qendër në Londër për çështjet ndërkombëtare.

Ashtu si kërcënimi i tij për të vendosur tarifa të larta ndaj Kolumbisë javën e kaluar për shkak të refuzimit të saj fillestar për të pranuar dy avionë me emigrantë, komentet e Trumpit për Panamanë janë një mënyrë për të “rikthyer primatin e SHBA-së në mënyra që Trump mendon se i takon në të gjitha çështjet, të mëdha dhe të vogla. ”, tha Sabatini.

Sabatini beson se Trump nuk ka në plan të marrë nën kontroll kanalin, por dëshiron t'u bëjë presion autoriteteve të Panamasë për të ulur kostot për anijet e mallrave amerikane dhe anijet e marinës përgjatë rrugës. “Ai mendon se kjo është një e drejtë, duke pasur parasysh që SHBA-të e kanë ndërtuar atë.”

Presidenti i SHBA gjithashtu shpreson se kërcënimet e tij mund të çojnë në heqjen e licencave të Panamasë të mbajtura nga CK Hutchison Holdings, një konglomerat me bazë në Hong Kong që drejton dy porte pranë kanalit, tha Sabatini.

Sabatini e hedh poshtë kërcënimin aktual kinez, edhe nëse Pekini mund ta bindë kompaninë të ndajë informacione.

"Në skenarin më të keq, ata do të jepnin informacion, informacion që ndoshta do të ishte i disponueshëm përmes burimeve të tjera," tha ai. “Trump po përdor spektrin e ndikimit kinez në përpjekje për të çuar më tej urgjencën e kërkesave të tij.”

Në fund të fundit, Sabatini beson se Trump do të arrijë rrugën e tij. Megjithatë, nuk do të jetë pa pasoja negative, shtoi ai.

“Po, mendoj se ai do të arrijë atë që dëshiron. Panamaja nuk ka vërtet një zgjedhje, sinqerisht. Por ne nuk e dimë se cili do të jetë dëmi kolateral afatgjatë i kësaj goditjeje”, tha ai.

“Kërcënimi për marrjen e Kanalit të Panamasë do të vazhdojë të qëndrojë si hije jo vetëm mbi Panamanë, por mbi të gjitha ato që dikur mendohej se ishin marrëveshje të zgjidhura në Amerikën Latine”.

Nëse SHBA përgatitet të kërcënojë Panamanë, një nga aleatët e saj më të ngushtë në rajon, vendet e tjera do të fillojnë të shqetësohen nëse mund t'i besohet Uashingtonit. “Kjo do t'i bëjë ata të pyesin nëse kontratat e kaluara – traktatet, marrëveshjet qofshin ato të tregtisë së lirë apo territoriale – ia kanë vlejtur”, thotë Sabatini.

Në një rajon ku Kina ka grumbulluar vazhdimisht ndikim në vitet e fundit dhe ku Trump ka nevojë për aleatë për të frenuar fluksin e emigrantëve në SHBA, nuk është gjithashtu e mençur të synosh vende si Panamaja, tha Sabatini.

Për Trinidad Ayola, bashkëshorti i të cilit, një toger në forcat ajrore panameze, u vra gjatë pushtimit amerikan të Panamasë në vitin 1989, kërcënimet e Trump janë një kujtesë e së kaluarës së dhimbshme.

“Kur Trump bëri komente për kapjen e kanalit me gënjeshtra se ai po menaxhohet nga kinezët, m’u kujtua ajo që përjetuam në 1989 para pushtimit të SHBA-së”, tha ajo për Euronews.

Nën urdhrat e Xhorxh HW Bush, Uashingtoni filloi aksionin ushtarak më 20 dhjetor 1989 për të rrëzuar diktatorin e Panamasë, gjeneralin Manuel Noriega. Qindra ushtarë dhe civilë panamezë u vranë si rezultat.

Duke parë të gjitha veprimet e SHBA-së në vendin e saj, Ayola, e cila drejton një shoqatë që përfaqëson familjet e viktimave të pushtimit të vitit 1989, tha se Panamaja nuk duhet të dorëzohet ndaj kërcënimeve të Trump.

"Për ne, kanali është simboli i sovranitetit tonë që na kushtoi lot dhe gjak," tha ajo./Euronews

protesta ne shba kanali i panamase