Rama dhe Gënjeshtra me Taksimin: Kush paguan vërtet në Shqipëri?

foto ilustruese

TIRANË- Në fushatën zgjedhore të vitit 2013, Partia Socialiste e udhëhequr nga Edi Rama premtoi një sistem të ri dhe të drejtë tatimor. Në thelb të këtij premtimi ishte tatimi progresiv, një sistem ku “të pasurit paguajnë më shumë dhe të varfrit më pak”. Por pas më shumë se një dekade në pushtet, bilanci flet për një realitet krejt tjetër.

Sistemi progresiv që penalizon të punësuarit

Që prej vitit 2014, Shqipëria ka zbatuar tatimin progresiv mbi pagat. Paga deri në 50 mijë lekë nuk tatohet, paga deri në 200 mijë lekë tatohet me 13%, dhe çdo shumë mbi këtë vlerë tatohet me 23%. Këto norma qëndrojnë të pandryshuara ndër vite, duke goditur kryesisht shtresën e mesme dhe të punësuarit me dy apo më shumë vende pune. Ndërkohë, të punësuarit – që nuk janë më të pasurit e vendit – paguajnë një përqindje më të lartë takse se pronarët e bizneseve të mëdha.

Taksimi i kapitalit: më i butë se ai mbi punën

Ndërsa të punësuarit arrijnë të tatohen deri në 23%, bizneset e mëdha paguajnë 15% tatim mbi fitimin. Edhe më i ulët është tatimi mbi dividentin – vetëm 8%. Në kontrast, në kohën e qeverisjes së mëparshme, kjo normë ishte 10%. Për më tepër, një sërë përjashtimesh tatimore favorizojnë investitorët e mëdhenj dhe sektorë të caktuar: turizmi, agroturizmi, teknologjia dhe investimet strategjike përfitojnë nga TVSH të reduktuar, tatim mbi fitimin zero për 10 vjet, dhe përjashtime të tjera të theksuara.

Shtresa e mesme, viktima e vërtetë

Sipas të dhënave zyrtare të INSTAT, gjatë periudhës 2013–2023 paga mesatare u rrit me 35.5%, por të ardhurat e mbledhura nga tatimi mbi të ardhurat personale u rritën me 49%. Kjo rritje disproporcionale tregon qartë se është shtresa e punësuar, jo biznesi i madh, që ka mbajtur peshën më të rëndë të taksave.

Ligje diskriminuese dhe “paqja fiskale”

Ligji për taksimin e profesioneve të lira në vitin 2024 synoi të vendoste taksë deri në 23% për profesionistët si avokatët, mjekët, kontabilistët, inxhinierët apo ekspertët e teknologjisë. Ky ligj u shfuqizua nga Gjykata Kushtetuese si joproporcional dhe diskriminues.

Ndërkohë, qeveria po përgatitet të aplikojë një “paqe fiskale”, duke lejuar që bizneset që kanë fshehur fitimin të deklarojnë vullnetarisht dhe të taksohen vetëm me 5%. Kjo amnisti fiskale është kritikuar ashpër nga Bashkimi Europian dhe shihet si një shpërblim për evazorët, në vend që të ndëshkohen.

Një sistem që kërkon reformim të thellë

Në vend të drejtësisë tatimore të premtuar, sistemi aktual ka krijuar një pabarazi të re: ata që punojnë shumë, paguajnë më shumë. Ata që zotërojnë kapital dhe fuqi ekonomike, përfitojnë nga përjashtime dhe norma të ulëta. Kjo politikë jo vetëm që ka goditur shtresën e mesme, por ka kontribuar edhe në largimin masiv të profesionistëve nga vendi.

Të dhënat dhe faktet flasin qartë: premtimi për taksimin e të pasurve ka rezultuar një mashtrim elektoral që i ka kushtuar shumë klasës së mesme dhe punonjësve të ndershëm të këtij vendi.